مقایسه ترکیبات شیمیایی اسانس جمعیت‎های آویشن کوهی (thymus kotschyanus boiss. & hohen.) ایران

مقدمه: آویشن کوهی thymus kotschyanus boiss. & hohen.)) یکی از گیاهان دارویی بومی ایران است که در مناطق وسیعی از مازندران، گیلان، آذربایجان، کردستان و تهران می روید. هدف: هدف از این مطالعه، شناسایی میزان اسانس و ترکیبات شیمیایی آن در 15 جمعیت‎ آویشن کوهی ایران بود. روش بررسی: میزان اسانس و ترکیبات شیمیایی آن در 15 جمعیت آویشن کوهی که از مناطق مختلف جمع آوری شده بودند در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. اندام هوایی جمعیت ها در مرحله گلدهی کامل برداشت شدند و اسانس گیری با دستگاه کلونجر انجام و جهت تجزیه نمونه های اسانس و اندازه گیری دقیق ترکیبات از دستگاه های gc و gc/ms استفاده شد. نتایج: نتایج نشان داد جمعیت‎های مختلف آویشن کوهی از نظر میزان اسانس دارای تفاوت معنی‎داری در سطح آماری یک درصد بودند. به طوری که بیشترین میزان اسانس مربوط به جمعیت های تهران، آذربایجان غربی (1) و آذربایجان غربی (4) و بالاترین درصد تیمول در اسانس متعلق به جمعیت کردستان (1) به میزان 42/40 درصد بود. همچنین بالاترین میزان کارواکرول اسانس به ترتیب در جمعیت کرمان به میزان 08/33 درصد و جمعیت زنجان (3) به میزان 49/30 درصد یافت شد. به غیر از ترکیب کارواکرول، جمعیت های آویشن کوهی از نظر سایر ترکیبات مورد مطالعه نیز دارای تفاوت معنی داری (01/0 p≤) بودند. به هرحال در مجموع 23 ترکیب شیمیایی در اسانس جمعیت ها شناسایی شد که عمده آنها به ترتیب کارواکرول، تیمول، 1 و 8- سینئول، اورتوسایمن، کارواکرول متیل اتر، زد- کاریوفیلن، کامفر و لینالول بود. نتیجه‎گیری: اگرچه جمعیت های آویشن کوهی مورد مطالعه در شرایط اکولوژیکی و زراعی یکسان کشت شده بودند ولی از نظر ترکیبات فیتوشیمیایی تفاوت معنی داری نشان دادند که این مسأله ممکن است ناشی از عوامل ژنتیکی باشد.